ენა ცოცხალი ორგანიზმია, იმას თუ როგორ ვსაუბრობთ დიდი გავლენა აქვს იმაზე, რას ვაკეთებთ და ზუსტად იმაზე ვსაუბრობთ რაც აქტუალურია. თუ 2020 წელს big data იყო მარკეტინგის მთავარი ტერმინი, 2022 წელს NFT და მეტავერსი, რა ხდება 2023 წელს? გავყვეთ მთავარ ტერმინებს, რაც მარკეტერებს, ბიზნესის და ბრენდის მმართველებსა და დაინტერესებულ მხარეებს დაჭირდებათ 2023 წელს და ამ დისკუსიაში თავისთავად გამოიკვეთება წლის მთავარი ტენდენციები.
AI Marketing - აქამდე თუ AI მაინც ტექ. კომპანიებთან დაკავშირებული და უფრო შორეული ტერმინი იყო, ახლა ალბათ ChatGPT ყველას გაგვიგია და, იმედი მაქვს, გამოგვიცდია კიდეც. chatGPT-ის ბეტა ვერსია 2022 წლის აპრილში გაეშვა და მას შემდეგ ყველა ამაზე ვლაპარაკობთ. მაინც რა გამოყენება ექნება AI-ის მარკეტინგში?
თუ კონტენტს ქმნი, საყურადღებოა, რომ ამ პოზიციის ამოცანები და როლი შეიცვლება, იმიტომ რომ ტექნიკურ ნაწილს ფაქტობრივად AI თავის თავზე აიღებს და შენი როლი რა იქნება? მისთვის სწორი კითხვებისა და ამოცანების დასმა, კვლევა და ასევე შეფასება. ალბათ დროა თვალი გადაავლო, chatGPT-ის “prompt”-ებს, ანუ კოდებს და ტექნიკებს, როგორ მოიხმარო AI უფრო მოხერხებულად და მიიღო სასურველი შედეგები.
ჩვენ უკვე ვხედავთ, რომ AI დიდ როლს დაიკავებს მომხმარებლის მომსახურების და ე.წ. ციფრული ქოლცენტრის მიმართულებით, AI ჩათბოტები ნელ-ნელა უფრო ბრძენები ხდებიან და შეუძლიათ რთული და კომპლექსური კითხვები თუ დავალებები გადაჭრან. თუ ეს ინგლისურენოვანი ბრენდებისთვის უფრო ხელმისაწვდომი გგონია, Pulsar-AI-ის ქართულენოვან AI ჟიპიტაურსაც გაესაუბრეთ.
ეთიკური დილემები, რომელიც AI-ის უკავშირდება, ასევე ამოტივტაივდა ზედაპირზე. ვის ეკუთვნის ქოფირაითი AI-ის შექმნილი ტექსტის ან იმიჯის? განსაკუთრებით აქტუალური ვიზუალური ხელოვნების სფეროსთვის არის და არტისტების ჯგუფი სასამართლოსაც კი მიმართავს იმ მიზნით, რომ ქოფირაითის უფლება დაიცვას.
სამომავლოდ ალბათ შემოვა აღნიშვნები “100 human content” ან “AI generated content”, რაც მეტ გამჭვირვალობას შექმნის.
Augmented Reality and Virtual Reality - ჩვენ ნელ-ნელა მივეჩვიეთ augmented (გაფართოებული) რეალობის გამოყენებას ყოველდღიურად, თუნდაც ინსტა/სნეფჩეთის ფილტრებში. ეს ტექნოლოგია უფრო ხელმისაწვდომი გახდა ბრენდებისთვისაც, რომლებიც ცდილობენ მომხმარებლებს შეუქმნან ახალი და იმერსიული გამოცდილებები. მაგალითად, ერთ-ერთი საინტერესო ტენდენციაა დაკავშირებული შეფუთვა (connected packaging) რომლის საშუალებთაც, ადამიანს შეუძლია დახლზე განთავსებულ პროდუქტზე მობილურის საშუალებით (მაგალითად, სპეციალური QR კოდის დასკანირებით) ციფრული კონტენტის სახით ბევრად მეტი ინფორმაცია მიიღოს პრდუქტზე. ბრენდებისთვის ეს ახალი შეხების წერტილი ხდება მომხმარებელთან და კიდევ უფრო მცირდება გეპი ფიზიკურ და ციფრულ საყაროსთან. Sony-მ ამ ტექნოლოგიის საშუალებით, ვირტუალური AR unboxing გამოცდილება შექმნა ყურსასმენებისთვის Sony LinkBuds. https://youtu.be/-8NQvaGAqdU
Bubble-up Cultures - კომუნებზე დაფუძნებული კულტურა. წელს უფრო და უფრო მეტს საუბრობენ მას-კულტურის “სიკვდილზე”, იმაზე რომ მეინსტრიმი აღარ მუშაობს. ადამიანები ერთიანდებიან ინტერესების მიხედვით, საკმაოდ სწრაფად იქმნება მიკრო კულტურები და კომუნები, ხშირად ეს კულტურები კრეატორების და ინფლუენსერების გარშემო ერთიანდება. ვფიქრობ, ეს ტრენდი თავის დროზე youtube-მა დაიწყო, მაგრამ ტიკ-ტოკმა სინალის სისწაფით ააჩქარა.
რას ნიშნავს ეს ბრენდებისთვის? განსაკუთრებით დიდი ბრენდებისთვის, ვინც მიჩვეულია თავისი მესიჯი ერთიანად 360 გრადუსიანი კამპანიით დიდ აუდიტორიამდე მიიტანოს (რაც აღარ მუშაობს). გამოწვევა შემდეგია - არ დაკარგო შენი უნიკალურობა, მაგრამ მოძებნო გზა გახდე რელევანტური სხვადასხვა პატარ-პატარა აუდიტორიისთვის. ეს გზა კი უმეტესად კრეატორებზე გადის, რაც იმას ნიშნავს, რომ ინფლუენსერ მარკეტინგი კიდევ და უფრო მნიშვნელოვანი ხდება მომხმარებლის ყურადღების მოსაპოვებლად. ამას ისიც ადასტურებს, რომ “კრეატორების ეკონომიკა” (creator economy) მკვეთრად გაიზარდა და 20 ბილიონი დოლარის ინდუსტრიად გადაიქცა.
ამ ტენდენციაზე მორგების კარგი მაგალითია მაკდონალდსის კამპანია “Mcdonald’s famous orders”. სწრაფი კვების გიგანტი GEN Z-სთან ბმას კარგავდა და მათ იპოვეს ინსაითი, რომელიც მოდიოდა ფანებისგან: ყველა ადამიანს თავისი საყვარელი შეკვეთა აქვს მაკდონალდსში, რომელსაც ხშირად უკვეთავს. ფანებს კი აინტერესებთ ცნობილი ადამიანები და კრეატორების ცხოვრება, არჩევანი, გემოვნება, ემთხვევა მათი საყვარელი მათსას? მაკდონალდსმა იპოვა ცნობილი ადამიანები და კრეატორები, ვისაც რეალურად ძალიან უყვარს MC და შექმნა კამპანია მათს საყვარელ შეკვეთებზე “Mcdonalds famous orders”, რომლის ფარგლებში არამარტო ანახეს, არამედ ფანებს პირდაპირ შეეძლოთ ფანებს შეეკვეთათ მაგალითად კანიეს, კიმ კარდაშიანის შეკვეთა. კამპანია ისეთი წარმატებულია, რომ მე-3 წელია MC ამ კონცეფციას აგრძელებს და ის ისევე დაუბრუნდა Gen Z-ის საყვარელი სწრაფი კვების რიგებს. https://www.youtube.com/watch?v=oRaQ985vyOE
Audience fragmentation - ზემოთაღნიშნულ მიკრო-კულტურების ტენდენციას და ადამიანების სხვადასხვა ინტერესებით დაყოფას, ბუნებრივია, მოყვა აუდიტორიის ფრაგმენტაციაც, ანუ ის თუ სად იყრიან ადამიანები თავს, სად იღებენ ინფორმაციას და ა.შ. ბრენდებისთვის ეს ნიშნავს იმას, რომ სამიზნე აუდიტორიას რომ მიწვდნენ, მოუწევთ უკეთ გაიცნონ ისინი და მიკრო მესიჯებით ესაუბრონ მათსავე თავშეყრის ადგილას, რაც მეტ რესურსს მოითხოვს მათგან. მაგალითად, აღარ არის საკმარისი facebook-ზე რეკლამის განთავსება, მეტიც ამ სოციალური მედიის აქტუალობა ნელ-ნელა იკლებს, რა თქმა უნდა, დიდწილად ტიკტოკის ხარჯზე, თუმცა აქვეა youtube, instagram, twitch, რობლოქსი, ლინქდინი და ა.შ.
ზოგადად დიდი ძვრებია მედიის ბაზარზე, იმის მიუხედავად, რომ ალფაბეტი (გუგლის დედა კომპანია) და მეტა კვლავ დაახლოებით $324.3 ბილიონ დოლარს გამოიმუშავებენ რეკლამიდან (2022, WARC media forecasts), მათი დუოპოლია მედიის კუთხით ნელ-ნელა ჩელენჯდება და ბრენდებს მეტი არჩევანი აქვთ ციფრულ სივრცეში, მიდის ციფრულ სარეკლამო სივრცეში ბალანსების გადანაწილება. მედიის ბაზარზე ახალი კონკურენტები გამოჩნდნენ ნეტფლიქსის, spotify-ს და ამაზონის სახით, მათ უკვე იმხელა და ისეთი ლოიალური მომხმარებელთა ბაზა ჰყავთ, რომ უკვე დაიწყეს სარეკლამო მონეტიზაციაზე ფიქრი და ბრენდებს თავიანთ აუდიტორიაზე რეკლამირების საშუალებას მისცემენ. მსგავს ჩანაფიქრს აანონსებს Apple-იც.
მედიის სხვა ალტერნაიტვების გაჩენით, ზოგიერთ ბრენდს იმის ფუფუნებაც კი მიეცა, რომ საერთოდ უარი თქვას სოციალურ მედიაზე, კოსმეტიკის ბრენდის Lush-ის “anti-social media policy”-ის მაგალითი, ცოტა დაუჯერებელიც კი ჩანს. 2021 წელს Lush-მა უარი თქვა facebook-ისა და instagram-ის გამოყენებაზე, რაც იქამდე მისთვის ერთ-ერთი მთავარი საკომუნიკაციო არხენი იყო, იმ არგუმენტით, რომ ეს სოციალური მედიები, ავრცელებდნენ სიძულვილის ენას და მომხმარებლებში შფოთვას უწყობდნენ ხელს. Lush-ის მისია კი არის ადამიანებს დაეხმაროს მოდუნდნენ და ყურადღება მიაქციონ საკუთარ კარგად ყოფნას. როგორც Lush-ის CEO-მ განაცხადა ის მზად იყო, რომ დაეკარგა 10 მილიონის გაყიდვებიც კი ამ გადაწყვეტილებით “Lush will not invest in any platform that allows harassment, harm and manipulation, nor digital media owners that use visitor data in unpublished ways”.
ამ გადაწყვეტილებას დიდი რეზონანსი და PR ღირებულება მოყვა ბრენდისთვის და მან მოახერხა თავისი დაპირების ერთგული დარჩენილიყო და ეს პოზიტიურად აისახა მათს ბიზნესზეც.
დღეს სოციალური მედიის სანაცვლოდ Lush ცდილობს გაზარდოს გამოცდილება ფიზიკურ მაღაზიებში და მან გაზარდა ქსელი, ასევე ციფრულ სივრცეში ინარჩუნებს მომხმარებლებთან წვდომას სხვადასხვა ინოვაციური გზებით, მაგალითად, როგორიცა ახალი პოდკასი და welness app სახელად “Bathe”.
Web3 ინოვაცია და მეტავერსი ჩვენს დღის წესრიგში რჩება, ბრენდების ინტერესი ბლოკჩეინ ტექის, NFT-ის მიმართლებით იზრდება და მას აძლიერებს ისეთი ინოვაციები როგორიცა connected TV (დაკავშირებული ტელევიზია) და augmented (გაფართოებული) რეალობა. web3 სფერო გადაჯაჭვულია თამაშების სფეროსთან, რომელიც ყველაზე მზარდი და უკვე ყველაზე დიდი გართობის ინდუსტრიაა მსოფლიოში.
თამაშების ინდუსტრია კომუნაზე დაყრდნობილი ინდუსტრიაა, დღეს პოპულარული თამაშები ხშირად სოციალიზაციის პლათფორმებიც არის და ადამიანები ამ სივრცეში დროს ატარებენ და ერთმანეთთან კონტაქტობენ. Fortnite-ის მესიჯს რომ შევხედოთ “Create and play with friends for free in Fortnite. Explore games, concerts, live events and more”. თამაშები ახალი თავშეყრის სივრცეებად, ერთგვარი სოციალური მედიადაც კი გადაიქცა და შედეგად ამ სივრცეში სტატუსის დამკვიდრებაც მნიშვნელოვანი გახდა. Lifestyle და მოდის ბრენდები ყველაზე კარგად ხვდებიან, რომ Gen Z და Gen Alpha-სან საურთიერთოდ აუცილებლად უნდა იყვნენ იმ ადგილებში სადაც ისინი ატარებენ დროს, ამიტომ ბოლო წლებია აქტიურად აკეთებენ ინოვაციებს web3 და gaming სფეროში, მაგალითად NIKE-მა 2021 წელს RTFKT სტუდიის აკვიზიცია დაახლოებით 1$ ბილიონად გააკეთა და ამან საშუალება მისცა, მათთან ერთად შეექმნა პირველი ციფრული ბოტასების NFT კოლექცია CryptoKicks. 600 წყვილი CryptoKick-ს 6 წუთში გაიყიდა და 3.1 მილიონი დააგენერირა. მომხმარებლებს შეუძლიათ შეძენილი ბოტასის პერსონალიზაცია გააკეთონ, ე.წ. “skin vial”-ებით, რომელსაც ბრენდი სხვადასხვა დიზაინერთან ერთად ქმნის. ნაიკს კარგად ესმის პერსონალიზაციის მნიშვნელობა, განსაკუთრებით ახალგაზრდა მილენიალებსა და Gen Z-თვის, ვისაც ერთი, მათზე მორგებული უნიკალური პროდუქტი ურჩევნია მასიურად წარმოებულს.
ნაიკს ასევე აქვს Nikeland - მეტავერსული სივრცე რობლოქსის პლათფორმაზე, სადაც ფანებს შეუძლიათ შეხვდნენ, იურთიერთონ, მიიღონ მონაწილეობა ბრენდის სხვადასახვა გამოცდილებასა თუ აქციაში, 2021 წლიდან ნაიკის თქმით ამ სივრცეს 7 მილიონზე მეტი ვიზიტორი ჰყავდა, ხოლო თავად ბრენდს ჰქონდა ისეთი აქტივაციები, როგორიცაა ლებრონ ჯეიმსის სტუმრობა, ან ექსკლუზიური ციფრული პროდუქტების გათამაშება Nikeland-ში.
მდგრადი განვითარება - UN-ს მდგრადი გგანვითარების 17 გლობალურ მიზანში, 8 პირდაპირ უკავშირდება პლანეტას, ეკოლოგიას და გლობალური დათბობის შემცირებას. https://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/
ქვეყნებს და კომპანიებს აქვთ როგორც რეგულაციური ვალდებულებები, რომ დანერგონ მდგრადი პრაქტიკები და შეამცირონ მავნე ზემოქმედება გარემოზე. ასევე ადამიანები უფრო და უფრო მეტად მოელიან და მოითხოვენ ბრენდებისგან, რომ მათი ზეგავლენა გარემოზე არ იყოს ნეგატიური და გარდა ამისა დაეხმარონ, შესთავაზონ მომხმარებლებს მეტი ეკო მეგობრული თუ მდგრადი პროდუქტი. დღეს ადამიანებისთვის განსაკუთრებით ამერიკასა და ევროპაში, ეკო მეგობრულობა პროდუქტის შეძენისას მნიშვნელოვანი ფაქტორია. საქართველოშიც, ჯერჯერობით მცირედ, თუმცა მაინც ვხედავთ, რომ უფრო და უფრო მეტი ადამიანი ფიქრობს პლანეტაზე.
სამწუხაროდ დღეს არსებობს დიქოტომია ფასსა და ეკომეგობრულობას შორის, ხშირად მდგრადი პროდუქტების შეძენა უფრო ძვირია და მიმდინარე ეკონომიკური კრიზისის ფონზე არსებობს საშიშროება, რომ ადამიანები ხელმისაწვდომობას მეტ მნიშვნელობას მიანიჭებენ, ვიდრე პლანეტას. ბრენდები კი მოკლევადიან მომგებიანობას გრძელვადიანი მდგრადი პრინციპების წინ დააყენებენ, თუმცა ეს მათთვის მნიშვნელოვანი პრობლემა იქნება სანდოობის კუთხით.
ამიტომ ამ კრიზისში ბრენდების წინაშე დგას გამოწვევა, როგორც შეიძლება ეკომეგობრული პროდუქტები მეტად ხელმისაწვდომი გახდეს. ზოგიერთი კომპანიისთვის ხელმისაწვდომობისა და მდგრადობის მიქსი ბიზნეს მოდელის ნაწილია, მაგალითად მოდის მეორადი მარკეტფლეისი The RealReal ან ქართული მარკეტფლეისი Phubber, ხელს უწყობენ, რომ ადამიანებმა შეძლონ გაყიდონ/იყიდონ მეორადი ტანსაცმელი და შედეგად სწრაფი მოდის მოხმარება შეამცირონ.
ეკომეგობრული და თან ხელმისაწვდომი პროდუქტის კარგი მაგალითია ქართული ბრენდი ტენე, რომელიც გადამუშავებული მასალით ხარისხიან და ხელმისაწვდომ USB კაბელებს ქმნის.
სხვა ბრენდებს კი მოუწევთ ახლა გადავიდნენ მსგავს მდგრად კონცეფციებზე, მაგალითად იკეამ თავის მომხმარებლებს შესთავაზა რჩევები, როგორ შეუძლიათ ახალი სახე მისცენ მათს ავეჯს “upcycle”, რაც აარიდებთ თავიდან ავეჯის მთლიანად გამოცვლის საჭიროებას.
H&M მთლიანად ქაღალდის შეფუთვებზე გადავიდა სრულად ამოიღო პლასტმასი შეფუთვებიდან ფიზიკურ მაღაზიებსა თუ ონლაინ შეკვეთებზე. https://cantwait.ideo.com/works/h-and-m
კლიმატის ცვლილება გლობალური გამოწვევაა და მას ჰოლისტური მიდგომა ჭირდება. ამ პროცესში მნიშვნელოვანია გლობალური ბრენდების და ლოკალური ბრენდების ჩართულობაც. არ არსებობს მცირე ცვლილება, ბრენდებმა უნდა იპოვონ თუ რა ნაწილში დაეხმარებიან ადამიანებს მიიღონ უფრო მდგრადი გადაწყვეტილებები და ამ პრინციპების ერთგული დარჩნენ გრძელვადიან პერიოდში.